DE CAPTANDIS SACERDOTIIS I

Alia. Persōnae.

PAMPHAGUS, COCLES.

Pamphagus: Aut parum prōspiciunt oculī, aut Coclitem ueterem compōtōrem meum uideō.

Cocles: Immo nihil tē fallunt oculī tuī: uidēs sodālem ex animō tuum. Nūlla cuīquam erat spēs reditūs tuī, quī tot annōs abfueris, īgnārīs omnibus quae tē terrārum habēret regiō. Sed unde? Dīc, quaesō.

Pa.: Ab antipodibus.

Cō.: Immo ab īnsulīs, opīnor, Fortūnātis.

Pa.: Gaudeō, quod agnōueris sodālem tuum: nam uerēbar, nē sīc domum redīrem, quemadmodum rediit Vlysses.

Cō.: Quōnam pāctō rediit ille?

Pa.: Nec ab uxōre est agnitus. Sōlus canis iam uetulus, mōtā caudā dominum agnōuit.

Cō.: Quot annōs ille domō abfuerat?

Pa.: Vīginti.

Cō.: Tū plūrēs abfuistī: nec tamen fefellit mē tua faciēs. Sed quis istuc narrat dē Vlysse?

Pa.: Homērus.

Cō.: Ōh, ille, ut aiunt, pater est omnium fābulārum. Fortassis uxor interim ascīuerat taurum alium, et idcircō nōn agnōuit Vlyssem suum.

Pa.: Immo nihil illā castius, sed Pallas addiderat Vlyssī senium, nē posset agnōscī.

Cō.: Quī tandem agnitus est?

Pa.: Ē tūberculō, quod habēbat in digitō pedis: id animaduertit nūtrīx iam admodum anus, dum illī pedēs lauat.

Cō.: Ō cūriōsam lamiam(1)! Et tū mīrāris, sī ego tē agnōuī ex istō tam īnsīgnī nāsō?

Pa.: Nihil mē poenitet hūius nāsī.

Cō.: Nec est cūr poeniteat, cum organum tibī sit ad rēs tam multās ūtile.

Pa.: Ad quās?

Cō.: Prīmum ad exstinguendās lucernās erit cornū uice. (2)

Pa.: Perge.

Cō.: Deinde sī quid hauriendum erit ē cauō profundiōre, fuerit locō promuscidis (3).

Pa.: Papae!

Cō.: Sī manūs erunt occupātae, licēbit ūtī uice paxillī(4).

Pa.: Etiamne amplius?

Cō.: Condūcet(5) excitandō, sī dēfuerit follis.

Pa.: Bellē narrās. Quid praetereā?

Cō.: Sī lūmen officiat scrībentī, praebēbit umbrāculum.

Pa.: Ha ha ha: est praetereā quod dīcās?

Cō.: In bellō nāuālī praebēbit ūsum harpagōnis.

Pa.: Quid in bellō terrestrī?

Cō.: Erit locō clypeī.

Pa.: Quid deinde?

Cō.: Findendīs ligneīs erit cuneus.

Pa.: Probē.

Cō.: Sī praecōnem agās, erit tuba: sī classicum canās, cornū: sī fodiās, ligō: sī metās, falx: sī nāuigēs, ancora; in popīnā fuerit fuscina(6): in piscandō hāmus.

Pa.: Ō mē fēlīcem! Nesciēbam mē circumferre tam ad multa condūcibilem(7) supellectilem.

Cō.: Sed quis interim terrārum angulus tē habuit?

Pa.: Rōma.

Cō.: At quī fierī potuit, ut in tantā lūce nēmō tē scīret uīuum?

Pa.: Immo nusquam magis latent bonī uirī; adeō, ut saepe clārissimā lūce nēminem uideās in frequentī forō.

Cō.: Redīs igitur nōbīs onustus sacerdōtiīs.

Pa.: Vēnātus equidem sum sēdulō: at parum fāuit Dēlia. Nam complūrēs illīc piscantur hāmō, quod dīcit solet, aureō.

Cō.: Stultum piscandī genus.

Pa.: Et tamen pulchrē succēdit nōnnūllīs. Sed nōn omnibus fēlīciter cadit haec ālea.

Cō.: An nōn īnsīgniter stultī sunt, quī plumbum commūtant aurō?

Pa.: Sed nōn intelligis, in plumbō sacrō uēnās aurī subesse.

Cō.: Quid igitur? Redīstī nōbīs nihil aliud quam Pamphagus?

Pa.: Nōn.

Cō.: Quid igitur?

Pa.: Lupus hiāns.

Cō.: Fēlīcius redeunt, quī asinī redeunt, sacerdōtiōrum sarcinā grauēs. Cūr māuis sacerdōtium quam uxōrem?

Pa.: Quia mihī placet ōtium. Arrīdet Epicurea uīta.

Cō.: At meā sententiā suāuius uīuunt, quibus est lepida puella domī, quam complectantur, quotiēns libet.

Pa.: Sed adde, nōnnumquam cum nōn libet. Amō uoluptātem perpetuam. Quī dūcit uxōrem, ūnō mēnse fēlix est: cuī contingit optimum sacerdōtium, in omnem usque uītam fruitur gaudiō.

Cō.: Sed trīstis est sōlitūdō: adeō ut nec Âdam suāuiter uictūrus fuerit in Paradīsō, nisi Deus illī adiūnxisset Êuam.

Pa.: Nōn deerit Êua, cuī sit opulentum sacerdōtium.

Cō.: Sed uoluptās nōn est uoluptās, quae cum malā fāmā malāque cōnscientiā coniūncta est.

Pa.: Vērum dīcis: et idcircō mihī in animō est, cōnfābulātiōne librōrum sōlitūdinis taedium fallere.

Cō.: Istīs quidem sodālibus nihil iūcundius. Sed redīsne ad tuam piscātiōnem?

Pa.: Redeō, sī liceat parāre nouam ēscam.

Cō.: Aureamne an argenteam?

Pa.: Vtramlibet.

Cō.: Bonō animō es; pater suppeditābit.

Pa.: Nihil illō tenācius. Nec crēditūrus est dēnuō, cum intellexerit, mihī sortem etiam perīsse.

Cō.: Vērum ista lēx est āleae.

Pa.: Sed ille nōn dēlectātur hāc āleā.

Cō.: Sī pernegābit ille, commōnstrābō tibī, unde possīs quantum uolēs pecūniae sūmere.

Pa.: Tū uērō mihī uoluptātem narrās: age mōnstrā; iam cōr mihī salit.

Cō.: In prōmptū est.

Pa.: Nactus es thēsaurum aliquem?

Cō.: Sī nactus essem, mihī nactus essem, nōn tibī.

Pa.: Sī queam corrādere centum ducātōs, reuīxerit spēs.

Cō.: At ego tibī commōnstrō unde possīs haurīre centum mīllia.

Pa.: Quīn tū igitur mē beās(8)? Nē diūtius ēnecā. Dīc, unde?

Cō.: Ex asse Budaei*. Illīc reperiās innumerās myriades, sīue auream mālīs monētam, sīue argenteam.

Pa.: Abī, quō dīgnus es, cum tuō iocō. Illinc tibī resoluam, quod dēbuerō pecūniae.

Cō.: Resoluēs, sed quod illinc tibī numerārō(9).

Pa.: Age, nōuī nāsum tuum.

Cō.: At mihī prae tē nāsus est nūllus.

Pa.: Immo nihil tē nāsūtius(10). Nihil es nisi nāsus. Lūdis in rē sēriā. Hāc in rē ringī(11) possim citius, quam rīdēre. Rēs grauior est, quam ut rīdēre libeat. Tū sī hīc essēs, nōn lūderēs. Sum tibī lūdībriō. Illūdis mihī et illūdis mē. Iocō mē tractās in rē neutiquam iocōsā.
 
Cō.: Minimē rīdeō; id, quod rēs est, dīcō. Nōn rīdeō quidem; immo rem ipsam dīcō. Sēriō loquor. Ex animō loquor. Simpliciter loquor. Vēra loquor.

Pa.: Ita tibī semper stet in capite pīleum, ut ista tū simpliciter loqueris. Sed cessō abīre domum, cōgnitūrus quō statū sint illīc omnia?

Cō.: Offendēs noua permulta.

Pa.: Crēdō; sed utinam omnia ex animī sententiā.

Cō.: Istuc optāre licet omnibus; sed hāctenus obtigit nēminī.

Pa.: Hoc quoque commoditātis adferet utrīque nostrum sua peregrīnātiō, quod dulcior erit posthāc domus.

Cō.: Nesciō: nam uideō quōsdam septies illō recurrere. Adeō scabiēs illa sine fīne solet prūrīre, sī quem semel inuāserit.


* Uīxit Erasmi? tempore Guili?. Budaeus? Gallus, quī doctissimum lībrum librum dē asse scrīpsit.
 
(1) lamia: ex uocabulo Graeco λαμία, quod "uenefica" susque deque Latine dicitur.

(2) cornu uice: Mihi mendum uidetur "cornu uice" dicere, fortasse rectius "cornus uice", quod in aliis exemplis semper "uice" casum genetiuum postulat.

(3) promuscis, promuscidis = proboscis, proboscidis f. : elephanti proboscides siue promuscides habent, id est, longos nasos.

(4) paxillus, -i; pinza (peg?) 

(5) conducet excitando : nasus tuus utilis erit ad excitandum ignem.

(6) fuscina : est arma quae Neptunus portat sed quoque, fortasse, instrumentum quo in edendo utimur. 

(7) conducibilem : utilem 

(8) beas : laetum me facis 

(9) numeraro : numerāuerō 

(10) nasutius : "nasutus" est nomen adiectiuum quod sibi uult "qui nasum longum et magnum habet". Verbi gratia, elephanti nasuti sunt. Sed nasutus quoque callidus, sagax significat. Ergo, hoc in loco Erasmus uidetur duabus uiribus uerbi iocare.

(11) ringi : ringor : iratus sum, in malam partem mirari